دربارۀ یک اصطلاح حقوقی (ازشماند) در مادیان هزار دادستان

مادیان هزار دادستان یا مجموعه هزار داوری، متنی حقوقی است. این متن در اواخر دورۀ ساسانی یعنی اوایل قرن 7 میلادی گردآوری شده است. موضوعات و اصطلاحات بسیاری در این متن مطرح است که می‌تواند ما را در آشنایی با قوانین حقوقی دورۀ پیش از اسلام و همچنین اصطلاحات آن، یاری کند. از جمله مسائل حقوقی این متن، برده‌داری، قیمومت، ضمانت، شراکت، ازدواج، طلاق و ... است. اصطلاحات مطرح‌شده در این متن گاه بسیار تخصصی و پیچیده است که نشان می‌دهد آن برای افراد متخصص در حقوق نوشته شده است. یکی از این اصطلاحات، ازشماند است. از آغاز ترجمه این متن تاکنون ترجمه‌های مختلفی برای آن داده شده است. هدف این پژوهش بررسی همۀ مطالب و احکامی است که واژه ازشماند در آنها آمده تا بتوان به این پرسش پاسخ داد که بهترین ترجمه و تعریف برای این اصطلاح چیست؟ و در چه موضوعاتی به‌کار رفته است و چه قوانینی در رابطه با آن وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، ازشماند در موضوعاتی چون حق مالکیت (دارایی، برده، زن)، دزدی، تاوان، تناقض-گویی و ... آمده است. در صورت انجام ازشماند، بسته به موضوع درگیری و تعداد ارتکاب، احکامی چون تاوان، تعیین گرو و ... صادر می‌شد.